Od dawna chciałem zmierzyć się ze Stalkerem. Ta filmowa epopeja określana jest jako jedno z największych dokonań radzieckiego kina. Jest również odważną próbą zmierzenia się z potworną spuścizną stalinizmu, z którym obywatele bloku sowieckiego całkowicie nie rozliczyli się do dziś.
Andriej Tarkowski porusza całą paletę problemów: posłuszeństwa, wiary, narodowości, obowiązku obywatelskiego, a nawet sensu życia. Niekiedy daje się słyszeć etniczną muzykę, która wprowadza do Stalkera elementy metafizyczne. Wędrówka trzech mężczyzn jest swego rodzaju inicjacją duchową, próbą zrozumienia kwestii dotąd niezrozumiałych. Stalker, Pisarz i Profesor nie przepadają za sobą, jednak szanują się, bo wiedzą jak wiele mogą się od siebie nauczyć. Klaustrofobiczne niekiedy rozmowy, gęstniejąca atmosfera kontrastuje z rozległymi, pięknie sfotografowanymi terenami, po których poruszają się bohaterowie.
Zona w filmie Tarkowskiego jest niemal osobą, bohaterką. Personifikuje lęki i obawy głównych postaci, jest ich nemesis, która z uwagi na złączenie z naturą nie może być pokonana. Tak, jak wcześniej Solaris, Zona jest siłą wyższą, żywiołem, który zapanowuje nad duszami, sercami i umysłami bohaterów. „Nic więcej nie pozozstało na ziemi” – mówi stalker. To nie tylko przewodnik, ale też duchowy doradca i obrońca wartości zony. Sercem magicznej strefy jest komnata spełnionych marzeń. Wierzą w nią jedynie ci, którzy nigdy nie mieli z nią do czynienia. Stalker jest sceptykiem – wierzy w ideologię strefy, ale ślepo ufa zasadności istnienia zony. Nie dowiemy się, skąd czerpie inspirację. To po prostu jedyny pewnik, w który były więzień może wierzyć.
Obrazy towarzyszące widzowi są ponure i przykre, nie nastrajają do duchowych przemyśleń. Plastyka Stalkera odwzorowuje ówczesne nastroje panujące wśród Sowietów. Byli jedną z wygranych stron wojny, jednak po ponad 30 latach od jej zakończenia osiągnięcie spokoju było nadal ponad siły rosyjskiej dyplomacji. Sowiecką politykę wyręczyła kultura.
Tytuł: Stalker
Tytuł oryginalny: Сталкер
Premiera: 08.1979
Reżyseria: Andriej Tarkowski
Scenariusz: Arkadij Strugacki, Borys Strugacki, Andriej Tarkowski, na podstawie powieści Piknik na skraju drogi Arkadija i Borysa Strugackich
Zdjęcia: Aleksandr Kniaziński, Georgi Rerberg, Leonid Kałasznikow
Muzyka: Eduard Artemiew
Obsada: Aleksandr Kajdanowski, Anatolij Sołonicyn, Nikołaj Grinko, Alisa Frejndlikh
MyśliwiecOgląda